การตรวจสอบงบการเงินของกลุ่มกิจการ

ตามมาตรฐานการสอบบัญชีรหัส 600 ข้อพิจารณาพิเศษ-การตรวจสอบงบการเงินของกลุ่มกิจการรวมถึงงานของผู้สอบบัญชีอื่น กำหนดว่าผู้สอบบัญชีที่รับผิดชอบงานของกลุ่มกิจการ (Group Auditor) หรือบริษัทใหญ่ต้องรับผิดชอบการตรวจสอบ การปฏิบัติงานและการรายงานต่องบการเงินของกลุ่มกิจการหรือบริษัทย่อย ซึ่งรวมงบการเงินที่ตรวจสอบโดยผู้สอบบัญชีของกิจการภายในกลุ่ม (Component Auditor) การแบ่งแยกความรับผิดชอบระหว่าง Group และ Component Auditor จะไม่สามารถทำได้อีกต่อไป ดังนั้น Group Auditor ต้องมีการสื่อสารกับ Group Management และวางแผนการสอบบัญชี กำหนดกลยุทธ์การสอบบัญชีร่วมกับ Component Auditor เพื่อให้ได้มาซึ่งหลักฐานที่เหมาะสมอย่างเพียงพอในการแสดงความเห็นต่องบการเงินโดยรวม ในกรณีที่ผู้สอบบัญชีบริษัทใหญ่ ไม่ได้หลักฐานที่เหมาะสมอย่างเพียงพอจากบริษัทย่อยและผลกระทบมีสาระสำคัญต่องบการเงินรวม ผู้สอบบัญชีบริษัทใหญ่ต้องแสดงความเห็นแบบที่เปลี่ยนแปลงไป และในวรรคเกณฑ์ในการแสดงความเห็น ผู้สอบบัญชีต้องอธิบายเหตุผลดังกล่าวโดยต้องไม่อ้างถึงงานของผู้สอบบัญชีของบริษัทย่อย เว้นแต่การอ้างดังกล่าวจำเป็นสำหรับการอธิบายอย่างเพียงพอสำหรับสถานการณ์นั้น
ประเด็นที่เกิดขึ้นในทางปฏิบัติคือถ้า Group Auditor กับ Component Auditor ไม่ได้เป็นบุคคลเดียวกันหรือมาจากต่างสำนักงานสอบบัญชี หรืออยู่คนละประเทศกัน ผู้สอบบัญชีของกลุ่มกิจการ Group Auditor ก็ต้องปฏิบัติงานเพิ่มเติมมากขึ้นเพื่อให้ได้ความพอใจในงบการเงินของกลุ่มกิจการ ทำให้ต้นทุนการสอบบัญชีสูงขึ้นหรือค่าสอบบัญชีที่สูงขึ้น Group Auditor ควรมีการติดต่อสื่อสารและวางแผนการสอบบัญชีร่วมกับ Component Auditor ในลักษณะที่ทำให้ Group Auditor ได้ความพอใจในงบการเงินที่ตรวจสอบโดย Component Auditor โดยทั่วไปแบบสอบถามเป็นเครื่องมือหนึ่งในการติดต่อสื่อสารระหว่างผู้สอบบัญชี สำนักงานสอบบัญชีขนาดใหญ่ (Big 4 Audit Firms) จะมีคู่มือหรือแบบสอบถามสำหรับการตรวจสอบกลุ่มกิจการ (Instruction or Manual for Group Audit) และให้ Component Auditor ตอบกลับมา

ประเด็นต่อมาคือการกำหนดระดับสาระสำคัญของการตรวจสอบงบการเงินบริษัทใหญ่และงบการเงินรวม กล่าวคือระดับสาระสำคัญของทั้งสองงบจะมีความแตกต่างกันและมีผลต่อการสอบบัญชีที่ต่างกัน เช่น ผู้สอบบัญชีกำหนดระดับสาระสำคัญไว้ที่ร้อยละ 10 ของกำไรสุทธิ ในปีปัจจุบัน บริษัทใหญ่มีกำไรสุทธิ 100 บาท ส่วนบริษัทย่อยมีผลขาดทุนสุทธิ 60 บาท สมมติว่าไม่มีรายการระหว่างกัน งบการเงินรวมจะแสดงผลกำไรสุทธิ 40 บาท ระดับสาระสำคัญของบริษัทใหญ่และงบการเงินรวมเท่ากับ 10 บาทและ 4 บาท ตามลำดับ หากผู้สอบบัญชีพบข้อผิดพลาดในงบการเงินบริษัทใหญ่จำนวนเงิน 5 บาท ก็อาจพิจารณาไม่ปรับปรุงรายการ แต่ข้อผิดพลาดดังกล่าวมีสาระสำคัญต่องบการเงินรวมซึ่งควรพิจารณาเสนอรายการปรับปรุง ถ้าหากผู้สอบบัญชีไม่มีการติดต่อสื่อสารระหว่างกันก็อาจทำให้ไม่มีการปรับปรุงข้อผิดพลาดดังกล่าวได้

—————————————————————————————

เขียนโดย ผศ.ดร. สมพงษ์ พรอุปถัมภ์